Rüzgâr enerji santrallerinde (RES) gerçekleşen kuş ve yarasa ölümlerinin araştırılması sırasında karşılaşılan sorunlardan biri, türbin kanatlarına çarparak düşen hayvanları veya onlardan artakalanları (karkas), alan araştırmacılarından önce et ve leşle beslenen çeşitli hayvanların bulması ve ortadan kaldırması nedeniyle kendini gösterir. Bu durum, aramalar sırasında tespit edilen karkas sayısının gerçekte olduğundan daha düşük çıkmasına yol açar.

Proje alanında belirli bir zaman aralığında gerçekleşen zayiatın (mortalite) doğru tahmin edilebilmesi için, çarpmanın gerçekleşmesinden sonra bir karkasın ortadan kalkıncaya kadar, düştüğü yerde geçirdiği ortalama süreyi ölçmek ve bununla ilgili düzeltme değişkenlerini istatistiksel değerlendirmeye katmak gerekir. Bunun için de “karkas kalıcılığını belirleme deneyi” uygulanır.

Bu anlamda bir karkasın “ömrü” birçok değişkene bağlı olarak değişir:

• Proje alanı ve yakın çevresinde yaşayan leşçil hayvanların çeşitliliği ve sayıları (abundans), karkasın ortadan kaldırılma hızında belirleyici etki yapar. Çakal, tilki, sansar gibi etçil, sıçan, fare gibi kemirgen, yaban domuzu gibi hepçil, kedi, köpek gibi evcil memeliler, karga türleri başta olmak üzere çok çeşitli kuş türleri ile yine çeşitli arılar, karıncalar ve daha birçok türden böcek, ölü hayvanların yerdeki bedenini büyük bir hızla tüketirler.
• Yöredeki iklim koşulları gerek doğrudan gerekse dolaylı olarak karkasın kalıcılığını etkiler. Mevsimlere bağlı olarak ortamın hava sıcaklığı ve yağışlar, karkası fiziksel olarak değişikliğe uğratabilir, örneğin kuvvetli rüzgâr veya yağmur suları karkası bulunduğu yerden süpürerek uzaklaştırabilir. İklimsel koşullar ortamdaki leş tüketen canlı varlığını etkileyen bir faktör olarak da dolaylı rol oynar.
• Proje alanındaki rutin insan faaliyetleri de “doğal” işleyişin bir parçası olarak etki yapar. Örneğin, görevlilerin kontrol, bakım ve onarım gibi etkinlikleri sırasında türbin bölgelerine yaptıkları ziyaretler sırasında bazı karkaslar araç lastikleri altında ezilebilir.

Proje alanında yaşayan ve besinleri arasında leşler de bulunan birçok hayvan, karkasların ortadan kaldırılmasında etkin bir rol oynar.

Görüldüğü gibi, karkasın kalıcılığı proje alanının özgün koşullarına bağlıdır ve her bir alan için yerinde ölçülmek zorundadır.

Var Olmak ya da Yok Olmak

Alandaki karkas kalıcılığını belirlemek için, yeterli sayıda “deneysel karkas”, bir rastgele dağılım şemasına uygun şekilde araziye yerleştirilir. Numaralandırılmış olan her bir karkasın konumu, deney formundaki alan krokisinde işaretlenir.

Bundan sonra, günde en az bir kez olmak üzere belli aralıklarla deney karkasları kontrol edilir ve hâlen yerlerinde olup olmadıkları kayda geçirilir. Her bir karkasın, son olarak görüldüğü zamandan artık yerinde olmadığının ilk belirlendiği zamana kadar geçen sürede ortadan kaldırılmış olduğu anlaşılır. Aynı şekilde, her bir karkasın, alana ilk yerleştirildiği andan itibaren ne kadar süreyle bulunduğu yerde beklediği ortaya çıkar.

Kontroller, arazideki son karkas kayboluncaya dek sürdürülür. Karkasların yok oluş hızı, dolayısıyla deneyin tamamlanma süresi, proje alanındaki çeşitli koşullara bağlı olarak büyük değişkenlik gösterir. Buna bağlı olarak, karkas kontrollerinin sıklığı da düzenlenebilir.

Kalıcılık Tablosu

Deney süreci sonunda, çalışılan alandaki gerçek mortalitenin tahminine yönelik modellemede kullanılabilecek sayısal karkas kalıcılık değerleri ortaya çıkmış olur.

Varsayımsal proje alanlarındaki deney serileri sonucunda elde edilebilecek karkas kalıcılık grafiklerine örnekler.

Aynı deney serisi, mümkün olduğunca hiç değiştirilmeden, aynı deney ekibi tarafından çeşitli mevsimlerde tekrarlanır, böylece değişken dönemsel etkiler de hesaplamalara katılır.