Durum değerlendirmesi, İngilizce adıyla “Due-diligence”, genellikle bir satınalma öncesinde alıcının talep ettiği bir değerlendirme raporudur. Projelerde bu ve daha farklı nedenlerle durum değerlendirme raporu istenebilir.

• Satın almayı düşünen kurum, projenin biyoçeşitlilik konusunda taşıyabileceği risklerini öğrenmek isteyebilir.
• Proje sahibi, yeni bir kredi sözleşmesi imzalamadan önce, elindeki mevcut raporların uygunluğunu teyit etmek isteyebilir.
• Proje sahibi, mevcut projeleriyle çevre dostu bir yatırım portolyosuna katılmak isteyebilir.

İşte bu durumlarda bugüne kadar yapılmış kuş, yarasa ve biyoçeşitlilik çalışmalarının uygunluğunun gözden geçirilmesi gerekebilir.

Türkiye’deki çevre mevzuatı ve uygulamaları ile dünyanın diğer ülkelerindeki uygulamaların arasında ciddi farklar mevcut. Uluslararası finans kuruluşları da böyle farkların olması durumunda, çevre açısından daha katı olan metodu tercih ediyorlar. Genellikle ulusal mevzuat dahilinde hazırlanmış raporlar, uluslararası kredilere ulaşmak için yeterli değildirler.

Örneğin rüzgar santrallerine yapılması istenen kuş araştırmalarında ana soru, türbinlerin arasından bir yılda kaç kuşun geçeceği, bunların kaçının kanatlarla çarpacağı ve burada kaynaklanan kuş ölümlerinin, doğal yaşama etkisinin ne boyutta olacağıdır.

Ulusal standartlarda yapılan çalışmalarda sunulan ana done, ÇED raporlarının biyolojik çeşitlilik bölümünün temelini de oluşturan bir tür listesidir. Bu tür listesi, tespit edilen tüm türlerin farklı koruma statülerini özetleyen betimleyici ve nicel hiçbir veri içermeyen bir tablodur.

Bugüne kadar başta rüzgar enerji santralleri olmak üzere birçok Durum Değerlendirme raporu hazırladık. Bunlarda aşağıdaki örneklerle karşılaştık:

• Kuş göç yollarının üzerinde yer alan bir rüzgar santralinde, daha önce yapılan çalışmalarda göçmen kuş sayısının raporlardakinden çok daha yüksek olduğunu ortaya koyduk. ilkbaharda 2500 kuş sayılmışken, biz sahadan geçen toplam sayının 90 bin ila 310 arasında değiştiğini tespit ettik.
• Bir çalışmada, 4 adet santralin olası kuş ve yarasa risklerini tahmin ettik. Bunu takip eden yıllarda, bir santralde sonbahar göçünün zayıf, ilkbahar göçünün ise yoğun olduğunu saha çalışamları da tahmin ettiğimiz şekilde teyit etti.
• Başka bir santralde, satınalma sonrasında alanda hangi çalışmaların yapılması gerektiğini ortaya koyduk.

Birçok durum değerlendirme çalışmasından sonra, sahada yapılması gerekli olan çalışmaların da denetimini sağladık.